رونق «کریدور کتای» نیازمند امنیت و کاهش هزینه‌هاست
مسیر کتای، مسیر حمل و نقل باری و ترانزیت کالا از مبدا ایران به افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان در منطقه جنوب غربی آسیاست که مورد تاکید کمیته مشترک حمل و نقل ایران و افغانستان قرار گرفته است. این کریدور به عنوان جایگزین مسیر ترکمنستان برای ارسال کالا درنظر گرفته شده است که از ایران به سمت بازرگان و عراق میرود. همچنین، به واسطه این مسیر میتوان کالاها را به صورت ترانزیت و به راحتی از آسیای میانه به سمت اروپا و بالعکس منتقل کرد.
محمد دانش، مدیرعامل شرکت آسابرودت توس و عضو هیات مدیره اتاق مشترک ایران و تاجیسکتان است؛ او که حدود 27 سال است در حوزه حمل و نقل فعالیت می‌کند، درباره دلیل عدم رونق کریدور کتای در دو سال اخیر میگوید: علت اصلی این موضوع، امنیت مسیر افغانستان است؛ با درگیری‌های موجود در مسیر و مشکلاتی که وجود دارد، رانندگان ایرانی تمایلی به استفاده از این مسیر ندارند و در دو سال اخیر بیشتر کامیون‌های افغانستان از این مسیر استفاده کردند. این موضوع به ویژه برای ترانزیت کالا از بندرعباس به تاجیکستان و قرقیزستان صدق می‌کرد. بنابراین، این بدان معناست که مسیر کتای برای رونق حمل و نقل افغانستان مطلوب بوده است. نکته دیگر درباره کرایه‌هاست؛ اگر آن را با مسیرهای دیگر مثل آستارا مقایسه کنیم، می‌بینیم اوایل راه اندازی این مسیر، قیمت کرایه کم بود؛ اما هم اکنون با توجه به اینکه مسیر به طور کامل در اختیار افغانستانی‌ها است، نرخ کرایه‌ها افزایش یافته و این درحالی است که هزینه چندانی ندارد. لذا رانندگان ایرانی مایل به استفاده از این مسیر نیستند.
وی ادامه می‌دهد: نکته دیگر اینکه، کامیون‌ها از سمت ایران با بار به آسیای میانه می‌روند؛ اما در برگشت، فقط پنبه وارد ایران می‌شود یا از کشورمان ترانزیت می‌گردد؛ این در حالیست که پنبه مشکلات قرنطینه‌ای خاص خود را دارد و با توجه به اینکه در مرزهای ما سازمان جهاد کشاورزی و اداره قرنطینه نتوانسته‌اند برای قرنطینه مجدد این محصول اقدامی کنند، واردات و ترانزیت پنبه دچار مشکل می‌شود و به همین دلیل کامیون‌های ایرانی از آن سمت باید به صورت خالی بازگردند و در نهایت، استفاده از مسیر کتای فاقد توجیه اقتصادی می‌شود.
دانش در عین حال درباره نقاط قوت کریدور کتای برای ترانزیت به آسیای میانه میگوید: کوتاهی راه و کم هزینه بودن مخارج بین راهی از جمله مخارج ویزا برای رانندگان ایرانی از جمله نقاط قوت این کریدور است؛ راننده‌های ایرانی فقط باید ویزای افغانستان را بگیرند و می‌توانند با آن وارد تاجیکستان شوند و بارگیری نمایند. برای افغانستانی‌ها هم چنین هزینه‌ای وجود ندارد.
شرکت‌های افغانستانی برای ایجاد امنیت کامیون‌های ایرانی متعهد شوند
وی خاطرنشان می‌کند: در خصوص ایجاد امنیت در مسیر برای کامیون‌های ایرانی، شرکت‌های افغانستان می‌توانند برای این موضوع تعهد بدهند و با همکاری آنها، کامیون‌های ایرانی نیز این مسیر را طی کنند و ترانزیت نمایند.
عضو هیات مدیره اتاق مشترک ایران و تاجیسکتان معتقد است برای رونق گرفتن مسیر کتای باید در وهله نخست، هزینه حمل را کاهش داد؛ زیرا هم اکنون هزینه حمل کالا با مسیرهای دیگر یکسان است و چون هزینه یکسانی دارد، به خاطر نبود امنیت، شرکت‌ها از مسیر آستارا، آذربایجان و روسیه برای ترانزیت به آسیای میانه استفاده می‌کنند؛ زیرا مشکلات آن را کمتر می‌بینند.
دانش یادآور می‌شود: در صورت کاهش هزینه حمل از مسیر کتای، ترانزیت ما از آن افزایش خواهد یافت و حتی از این طریق می‌توانیم به ترکمنستان فشار بیاوریم تا از لجبازی‌هایش دست بردارد و برای ترانزیت از کشورش چاره‌ای بیندیشد.
وی همچنین به بخشنامه‌های دست و پاگیر ایران برای عبور کامیون‌های ترانزیتی کشورهای همسایه اشاره و ابراز می‌کند: وقتی مسیری راه‌اندازی می‌شود، سازمان‌های دولتی دخیل در امور حمل و نقل، مایل به سرعت یافتن کار هستند؛ اما به خاطر بخشنامه‌های موجود، توقف‌های طولانی مدت بعضا 10 روزه برای کامیون‌های خارجی را شاهدیم؛ این موضوع مشکلات زیادی برای راننده‌های دیگر کشورها به وجود آورده است؛ به خصوص رانندگان افغانستانی که می‌خواهند از ایران به سمت آسیای میانه بروند، با بخشنامه‌های وزارت راه و... مواجه می‌شوند.
این فعال حوزه و حمل و نقل بین‌المللی به بیان راهکارهایی برای رونق گرفتن کریدور کتای می‌پردازد و میگوید: اگر به دنبال افزایش استفاده از این مسیر هستیم، باید به 10-20 سال قبل برگردیم و همه بخشنامه‌هایی که در این مدت صادر شده، از سوی وزارت راه برداشته شود؛ زیرا بخش زیادی از مشکلات ما ناشی از همین بخشنامه‌ها و برداشت‌های سلیقه‌ای سازمان‌ها از این بخشنامه‌هاست. هم اکنون کامیون‌های تاجیک، افغان یا قرقیز برای ورود به ایران، با سازمان پایانه‌ها دچار مشکل می‌شوند و بخشنامه‌های این سازمان جلوی ترانزیت را می‌گیرد.
مدیرعامل شرکت آسابرودت توس میگوید: شرکت ما هم‌اکنون در حال استفاده از مسیر کتای است؛ البته برای این مسیر از کامیون‌های افغانستانی استفاده می‌کنیم. با توجه به طولانی بودن مسیرهای آذربایجان و روسیه، کریدور کتای برای کامیون‌های افغانستانی دارای توجیه است.