بررسی زیان ناشی از حمل بارهای ایران توسط کشنده‌های ترکمنستانی

اسفندماه 1398 بود که دولت ترکمنستان به بهانه شیوع کرونا مرزهای خود را به روی بارهای صادراتی و ترانزیتی دیگر کشورها بست و پس از شش ماه و نیم، وقتی به طور موقت مرز را بازگشایی کرد؛ شروطی را برای کامیون‌های ایرانی گذاشت.
روز دوشنبه ۱۷ شهریورماه به طور موقت، مرز ترکمنستان بر روی ناوگان باری ایران بازگشایی شد و سه تریلی از مرز سرخس، محموله خود را در عمق ۱۰۰ متری خاک ترکمنستان تحویل کشنده‌های این کشور دادند. در واقع شرط ترکمنستان همین بود که کالاهای ایرانی را با کشنده‌های خود و توسط رانندگان ترکمنستانی حمل کند؛ اما از آن روز به بعد، مشکلات زیادی برای شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی ایجاد شد.
به گفته داریوش حسن‎زاده، مدیرعامل شرکت «اریکا ریل» طبق شروط ترکمنستان، کشنده‌های ایرانی به نقطه صفر مرزی بین دو کشور می‌روند و در آنجا بار را از تریلر خود جدا کرده و به گمرک ایران برمی‌گردند. سپس، ترکمنستانی‌ها کالاها را حمل می‌کنند. حسن‌زاده می‌گوید: کشنده‌های دولتی ترکمنستان گاری‌های ما را به داخل گمرک ترکمنستان می‌برند. در این میان، شرکت‌های حمل‌و‌نقل ایرانی باید نماینده‌ای در آن کشور داشته باشند تا پیگیر بارشان باشد؛ اما پیدا کردن نماینده‌ها و انعقاد قرارداد با آنها، خود یک معضل است؛ زیرا ما نمی‌توانیم به ترکمنستان برویم و آنها نیز نمی‌توانند وارد کشورمان شوند تا قرارداد مکتوبی داشته باشیم. همین موضوع موجب افزایش ریسک برای سپردن گاری‌ها به کشنده‌های ترکمنستانی می‌شود.
حسن‌زاده از آسیب‌های وارده به تریلرها بعد از سپردن به کشنده‌های ترکمنستان به عنوان یکی از مشکلات موجود نام می‌برد و اظهار می‌کند: وقتی تریلر را به دست ترکمنستانی‌ها می‌سپاریم، گاهاً به آن آسیب می‌زنند و اثبات این موضوع که تریلر آسیب دیده است یا اینکه در کجا این خسارت ایجاد شده، سخت است. راننده ایرانی می‌گوید گاری من در هنگام تحویل به کشنده ترکمن سالم بود و اکنون ایراد پیدا کرده و نماینده ترکمن هم اعلام می‌کند که وقتی تریلر در اختیار او بوده، آسیب ندیده است و شاید توسط کشنده‌های دولتی ترکمنستان این اتفاق افتاده باشد. در نهایت، شرکت حمل‌و‌نقل ایرانی باید خسارت‌ها را بپردازد.
مدیرعامل شرکت «اریکا ریل» درباره دیگر مشکلات ناشی از حمل بارهای ایرانی توسط کشنده‌های ترکمنستانی می‌گوید: یکی دیگر از معضلات ما در این موضوع، مشخص نبودن زمان بازگشت تریلرها از ترکمنستان به خاک ایران است؛ در واقع، هماهنگی درباره اینکه گاری ایرانی چه زمانی از ترکمنستان برمی‌گردد و وارد نقطه صفر مرزی می‌شود، سخت است. به همین دلیل شرکت‌های حمل‌و‌نقل نمی‌دانند چه زمانی راننده را به مرز اعزام کنند تا تریلر را تحویل بگیرد و چون گاهی این پروسه به طول می‌انجامد، راننده‌های ایرانی از شرکت درخواست پرداخت هزینه توقف را دارند و در این میان، تاکنون هیچ کدام از نهادهای دولتی اعم از گمرک و پایانه‌های مرزی با ما همکاری نکرده است.
حسن‌زاده خاطرنشان می‌کند: پایانه مرزی سرخس شاید بتواند با واحد ترانسپورت ترکمنستان در این‌گونه موارد هماهنگی لازم را انجام دهد تا زمان رفت و برگشت کانتینرها به نحوی اطلاع‌رسانی شود و راننده بتواند به موقع در مرز حاضر شود و کانتینر را با خود به کشور بیاورد.
وی تاکید می‌کند: این بی‌نظمی‌ها درباره بارهایی که از ترکمنستان به کشورهای دورتر مثل ازبکستان ترانزیت می‌شود، بیشتر است؛ زیرا گاری ایرانی که توسط راننده ترکمنستانی به مرز ازبکستان می‌رود، از ازبکستان توسط راننده همان کشور حمل می‌شود.
این فعال حوزه حمل‌و‌نقل بین‌المللی با اشاره به هزینه دموراژ کانتینرها به عنوان یکی دیگر از مشکلات موجود در حوزه ترانزیت به ترکمنستان تصریح می‌کند: علاوه بر گاری‌ها، کانتینرهایمان هم داخل خاک ترکمنستان است و چون کشتیرانی بازه زمانی خاصی برای بازگشت کانتینرهای خالی به ما اعلام می‌کند و اغلب، کانتینرها در زمان معین بازنمی‌گردد، باید هزینه‌ای بابت دموراژ به شرکت کشتیرانی بپردازیم و تمام این مشکلات و هزینه‌ها روی دوش شرکت‌های حمل‌و‌نقل است.