شورای ترانزیت در دولت دوازدهم تشکیل میشود؟
شکلگیری «شورای ترانزیت» و تهیه لایحه جامع برای توسعه ترانزیت، موضوعی است که ابتدای اردیبهشت ماه امسال، طی نامهای از سوی هیات وزیران به وزیر راه و شهرسازی ابلاغ شد و از آن پس، حوزه حملونقل وزارت راه به عنوان دنبال کننده این موضوع تعیین گردید.
با وجود اینکه نزدیک به یکونیم ماه از زمان ابلاغ این دستور به وزارتخانه میگذرد، هنوز اتفاق عملیاتی برای شکلگیری این شورا رقم نخورده است و ظاهرا مساله در کمیسیونهای تخصصی دولت در حال بررسی است. این درحالی است که با توجه به اینکه در ماههای پایانی فعالیت دولت دوازدهم قرار داریم، ممکن است مصوبه هیات وزیران درباره شکلگیری این شورا معطل باقی بماند و تحقق آن به عمر این دولت کفاف نکند.
نکته دیگر اینکه، مدیریت واحد مرزی یکی از دغدغههای فعالان حوزه حملونقل بینالمللی و ترانزیت در سالهای اخیر بوده است؛ تعداد زیاد دستگاههای مرتبط با مسائل مرزی و گاها تناقض بخشنامه و دستورالعملها و قوانین این سازمانها با یکدیگر، وضعیت آشفتهای را برای فعالان ترانزیت در مرز به وجود آورده و موجب افزایش بروکراسی اداری و طولانی شدن مدت زمان ترخیص کامیونها از مرز شده است. شکلگیری شورای ترانزیت شاید در عمل، گامی در راستای اجرایی شدن مدیریت واحد مرزی نیز باشد.
ضرورت شکلگیری شورای تخصصی ترانزیت
رضا نفیسی، دبیر کمیسیون فرعی شورای عالی ترابری میگوید: یکی از اهدافی که در برنامه سوم توسعه به آن اشاره شده است، مساله ترانزیت و توسعه روابط بینالمللی است. موضوعی که پارامترهای مختلفی در آن دخالت دارد. تسهیل ترانزیت عبوری از کشورمان در گرو تسهیل قوانین و مقررات و عملکرد سازمانهای دخیل در این امر است تا شاهد کوتاه کردن زمان سفر، کاهش هزینهها و بهبود روابط با دیگر کشورها باشیم و در نهایت افزایش ترانزیت از کشورمان تحقق یابد.
وی خاطرنشان میکند: دخیل کردن سازمانهای مختلف در امر ترانزیت اقدام خوبی است و در برخی امور عملکرد مطلوبی داشتهایم؛ اما به ایدهآلهای خود در این زمینه دست نیافتیم؛ در نتیجه، معتقدم نیاز به تشکیل شورایی تخصصی با عنوان «ترانزیت» داریم تا سازمانهای مرتبط با این امر، ذیمدخل شوند و نظر واحدی بدهند و در نهایت، مشکلات موجود در حوزه ترانزیت مرتفع گردد.
نفیسی اظهار میکند: یکی از معضلاتی که هم اکنون در حوزه ترانزیت وجود دارد، این است که هر یک از سازمانها و دستگاهها در راستای اهداف و برنامههای خود تلاش میکنند؛ اما این اهداف ممکن است منتج به هدف نهایی برای ترانزیت کشور نشود. وقتی همه نیروها جمع شوند و در یک جهت عمل کنند، به افزایش ترانزیت کشور منجر خواهد شد.
وی با اشاره به فعالیت ارگانهای مختلف در مرزهای کشور میگوید: وظیفه هر یک از این دستگاهها ممکن است با اهداف کلان برای ترانزیت کشور در تضاد باشد؛ ما برای توسعه ترانزیت، نیازمند کاهش هزینهها و کاهش مدت زمان سفر هستیم؛ اما هر دستگاهی براساس دیدگاه خود عمل میکند و ممکن است با این وضعیت از رسیدن به هدف نهایی بمانیم. اگر این شرایط تداوم یابد و ترانزیت به راحتی از کشورمان عبور نکند، این بازار مهم را از دست خواهیم داد؛ کمااینکه بخشی از این بازار را تاکنون از دست دادهایم.
دبیر کمیسیون فرعی شورای عالی ترابری تاکید میکند: هر چند که میگوییم ایران از نظر سوقالجیشی در وضعیت خوبی برای ترانزیت قرار دارد؛ اما اگر از این موقعیت به درستی استفاده نکنیم، آن را از دست خواهیم داد. باید از موقعیت خدادادی حداکثر استفاده را بکنیم؛ امروز کشورهای همسایه ما که موقعیت ایران را ندارند، در زمینه ترانزیت سرمایهگذاری بیشتری میکنند.
وی اذعان میکند: در مجموع، به نظر میرسد توسعه ترانزیت نیازمند این است که تمرکز ویژهای روی یکصدا شدن دستگاههای مرتبط با این حوزه صورت گیرد.
با شورای ترانزیت، مدیریت واحد مرزی هم قوت بیشتری میگیرد
نفیسی در پاسخ به این سوال که آیا شکلگیری شورای ترانزیت میتواند در مدیریت واحد مرزی اثرگذار باشد، تصریح میکند: در اینکه در سالهای گذشته سرمایهگذاری بیشتری در پایانههای مرزی کشورمان نسبت به همسایگان انجام شده، شکی نیست. در واقع، تلاش بر این بود که از نظر سختافزاری و نرمافزاری مشکلی وجود نداشته باشد؛ اما سیستم گردش کار در آن نقطه به خاطر تعدد سازمانهای مختلف و عدم مدیریت یکپارچه، کُند و با مشکلاتی همراه بود. این روند باعث شد که در نهایت، مدیریت واحد مرزی از سوی وزارت راه و شهرسازی به سازمان راهداری و حملونقل جادهای سپرده شده است.
وی یادآور میشود: امیدوارم با شورای ترانزیت مدیریت واحد مرزی هم قوت بیشتری بگیرد؛ هر چند هم اکنون این کار به سازمان راهداری سپرده شده؛ اما اگر همه سازمانهای مرتبط با این حوزه همنظر و همراستا شوند و در این جهت تلاش کنند، بسیاری از مشکلات کنونی مرتفع میشود.
دبیر کمیسیون فرعی شورای عالی ترابری بر لزوم نظرخواهی از بخش خصوصی در تصمیمات شورای ترانزیت تاکید و ابراز میکند: سعی ما در شورای ترابری همواره بر این بود که از تمام نظرات بخش خصوصی استفاده کنیم؛ زیرا اگر قرار باشد سیاستی تنظیم شود، باید در راستای منافع بخش خصوصی باشد. نظرخواهی از بخش خصوصی در شورای ترانزیت نیز باید اتفاق بیفتد؛ زیرا تشکلهای قدرتمندی چون اتاق بازرگانی و انجمن صنفی حملونقل بینالمللی میتوانند در روشن کردن وضعیت ترانزیت برای مسئولان اثرگذار باشند.
وی ادامه میدهد: در شورای عالی ترابری، با وجود اینکه برخی تشکلها عضویت رسمی ندارند، از آنها دعوت میکنیم تا از نظراتشان استفاده شود؛ زیرا بدون نظر این بخش، سیاستهای ما به اهداف مدنظر نخواهد رسید. ما باید معضلات بخش خصوصی و مسائلی که با آن دست به گریبانند را ببینیم؛ زیرا بخش خصوصی در خط مقدم این حوزه قرار دارد و بدون حضور آنها، دستیابی به اهداف امکانپذیر نیست.
لزوم شکلگیری نهاد تصمیمگیر واحد در حوزه ترانزیت
به گفته امین ترفع، مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکلهای وزارت راه و شهرسازی، تشکیل شورای ترانزیت در مرحله بررسی در کمیسیونهای تخصصی دولت است. موضوع این شورا و اهداف آن باید در این کمیسیونها بررسی شود و پس از تصویب، به کمیسیون اصلی ارجاع شود تا با تایید در آنجا، به هیات دولت برسد و در نهایت مصوب گردد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا شکلگیری شورای ترانزیت تا پایان دولت دوازدهم محقق میشود، میگوید: تلاش ما این است که این اتفاق رقم بخورد.
ترفع درباره ضرورت وجود چنین شورایی در حوزه ترانزیت کشور نیز اظهار میکند: به طور حتم وجود یک نهاد تصمیمگیر واحد برای ترانزیت، کمک کننده است تا موانع قانونی و معضلات ناشی از دستورالعملها را حلوفصل نماید و در عین حال، برنامهای برای توسعه ترانزیت ارائه دهد.
مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکلهای وزارت راه و شهرسازی میافزاید: مدیریت واحد مرزی با شورای ترانزیت متفاوت است؛ با این حال، شورا ظرفیتی برای جبران وحدت فرماندهی در حوزه تخصصی ترانزیت است.
ترفع درباره مهمترین مباحثی که در شورای ترانزیت میتوان بدان پرداخت، ابراز میکند: ما نیازمند این هستیم که کنترلها را به کنترل هوشمند تبدیل نماییم و به جای کنترلهای مضاعف، با هوشمندسازی از توقف کامیونها در مرز جلوگیری شود؛ زیرا هر چه توقف کاهش یابد، سرعت عبور و مرور افزایش مییابد.
وی اذعان میکند: با توجه به کنترلهای مختلف در مرزها و توسط دستگاههای مختلف کشور، توقف بارهای ترانزیتی از یک ساعت تا چند روز در همه مرزهای ریلی، جادهای و دریایی کشور وجود دارد و هرچه کنترل هوشمندتر باشد، زمان ترانزیت کوتاهتر میشود.
مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکلهای وزارت راه و شهرسازی در خصوص مشکلات حوزه ترانزیت به آسیای میانه میگوید: رفتار ترکمنستان با همه همسایگانش مشابه است و محدودیتهای آن فقط متوجه ایران نیست؛ این کشور به واسطه کرونا در همه مرزهایش محدودیتهایی ایجاد کرده است. با همه این محدودیتها، باری که نیاز است به آسیای مرکزی منتقل گردد، از طریق دریا و شیوه فعلی ترکمنستان و دیگر مسیرها در حال جابهجایی است.