خبر عمومی

ترانزیت ایران در رقابت با کشور های منطقه تهدید میشود

تاریخ : 1397/02/10


◄ خطر کریدوری همسایگان و انزوای ایران در معادلات ترانزیتی
در نبود سرمایه‌گذاری مناسب برای ساخت و تکمیل کریدورهای ترانزیتی، کشورهای منطقه بیکار نبوده‌اند و در حال تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقلی خود هستند. چین و هند در آسیای جنوب شرقی، دو کشوری که در دهه آینده بالاترین میزان رشد اقتصادی را دارند، به دنبال مسیر ارزان‌تر و کوتاه‌تر برای ترانزیت کالاهای تولیدی خود هستند.

خطر کریدوری همسایگان و انزوای ایران در معادلات ترانزیتی
تین‌نیوز |
آیا با تحولات پیدا و پنهان ژئوپلیتیک خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی، ایران در آستانه حذف از ترانزیت کالا در منطقه است؟ با اینکه تا سال ۲۰۳۰ میلادی هنوز بیش از یک دهه باقی‌مانده، با توجه به زیرساخت‌های موجود ایران و سرمایه‌گذاری‌های کلان کشورهای منطقه در پروژه‌های عمرانی برای پیداکردن مسیرهای جایگزین ایران، حذف ایران از نقشه ترانزیتی منطقه در سیزده سال آینده، با احتمال بالایی پیش‌بینی می‌شود.

در نبود سرمایه‌گذاری مناسب برای ساخت و تکمیل کریدورهای ترانزیتی، کشورهای منطقه بیکار نبوده‌اند و در حال تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقلی خود هستند. چین و هند در آسیای جنوب شرقی، دو کشوری که در دهه آینده بالاترین میزان رشد اقتصادی را دارند، به دنبال مسیر ارزان‌تر و کوتاه‌تر برای ترانزیت کالاهای تولیدی خود هستند.

روی کاغذ، گفته می‌شود که به‌صرفه‌ترین مسیر برای این کشورها عبور از کریدورهای موجود در ایران و اتصال به اروپا است، اما تحولات جدید نشان می‌دهد که «زمان‌بر» شدن پروژه‌های عمرانی در ایران از یک ‌سو و تحولات سیاسی اقتصادی در منطقه از سوی دیگر، موجب شده است که «مسیرهای جایگزین» نیز پیشنهاد و حتی ایران از برخی مسیرهای ترانزیتی کنار گذاشته شود.

نقشه کریدورها
نقشه کریدور شمال-جنوب و رقابت با دیگر کریدورها
اواخر سال گذشته بود که وزارت راه‌وشهرسازی با اعلام آمار و ارقام ترانزیت کالای عبوری از ایران، به کاهش ۲۳ درصدی ترانزیت ریلی و جاده‌ای در فاصله یک‌سال‌ونیمه فروردین ۹۵ تا پایان شهریور ۹۶ اشاره کرد و گفت: «اگر وضعیت ترانزیت با همین روال پیش برود، بحران درآمدزایی از محل ترانزیت در راه است.»

در کشوری که حجم جابه‌جایی کالا در آن شامل صادرات، واردات و ترانزیت کمی بیشتر از ۳۰ میلیون تن است، عجیب نیست که سهم ترانزیت کالا نیز به ۱۲ میلیون تن برسد؛ اما نکته نگران‌کننده «انزوای ایران» در منطقه‌ای است که شرکای تجاری ترجیح می‌دهند از آن عبور نکنند یا آن را دور بزنند.

رقیب اول، کریدور لاجورد

افغانستان با اینکه در یک خط ترانزیت ریلی با ایران هم‌پیمان شده و قرار است بخشی از راه‌آهن «کاشغر به هرات» از این کشور گذشته و به شمال شرق ایران برسد، به‌تازگی دست به ساخت کریدوری با عنوان «لاجورد» زده تا راهی برای دور زدن ایران و دریافت تمام درآمدهای ترانزیتی پیدا کند. افغانستان با طرح کریدور «لاجورد» به مسیری دست پیدا کرده که کم‌هزینه‌تر و کوتاه‌تر است.

راه لاجورد
آبان ماه سال گذشته موافقتنامه کریدور حمل‌ونقل و ترانزیتی پنج‌جانبه «راه لاجورد»
میان افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه امضاء شد
این کریدور از شهر «مزار شریف» آغاز و به خط ریلی ترکمنستان متصل می‌شود و سپس با رسیدن به کرانه دریای خزر، از راه خط دریایی «ترکمن‌باشی به باکو» آن‌طرف دریای خزر، کالاها را تخلیه می‌کند و با خط ریلی باکو به بندر حیدرپاشا در شمال غرب ترکیه و سپس اروپا متصل می‌شود. راهی نزدیک‌تر از مسیر «هرات به خواف» و سپس اتصال به شبکه ریلی ایران که هم‌اکنون در حال ساخت است.

در بازی جدیدی که دو کشور همسایه ایران، ترکمنستان و آذربایجان به آن دست زده‌اند، بالابردن ظرفیت شناورهای باری این کشورها نیز گنجانده شده است. ترکمنستان برنامه‌ریزی کرده تا ۱۴ فروند شناور جدید به ناوگان کشتیرانی خود اضافه کند و تا سال ۲۰۳۰ حجم مبادلات با آذربایجان را به ۵۰ میلیون تن برساند.

راه لاجورد2

خطر راه ابریشم ریلی

چینی‌ها از چند سال پیش به دنبال احیای «راه ابریشم»، مهم‌ترین کریدور ترانزیتی از شرق دور به اروپا، هستند که قدمت هزارساله دارد. روی نقشه، بخش عمده‌ای از «راه ابریشم» از مسیرهای ترانزیتی ایران می‌گذرد، اما سه کشور ترکیه، آذربایجان و گرجستان، مسیر جدیدی را با عنوان «کریدور باکو ـ تفلیس ـ کارس» انتخاب کرده‌اند که خطر جدی برای ترانزیت ایران به شمار می‌رود. ده سال پیش، توافق اولیه میان این سه کشور برای ساخت این خط آهن امضا شد تا بزرگ‌ترین فرصت اقتصادی برای اتصال ایران به مسیر ترانزیتی اروپا گرفته شود.

باکو-تفلیس -کارس.jpg3
مراسم امضای توافقنامه احداث خط ریلی باکو-تفلیس-کارس
هر سه کشور آذربایجان، ترکیه و گرجستان به یک اندازه از ساخت این کریدور جدید سود می‌برند. ترکیه با راه‌اندازی این کریدور به یک «هاب» بزرگ و نقطه اتصال آسیا و اروپا تبدیل می‌شود. آذربایجان به اهداف سیاسی خود یعنی «انزوای ایروان» نزدیک می‌شود و از سوی دیگر، ترانزیت دریایی خود را رونق می‌دهد و گرجستان و افغانستان نیز از این کریدور درآمد کسب می‌کنند.

اما هدف مهم‌تر در کریدور «راه ابریشم جدید» که از سوی این کشورها دنبال می‌شود، استفاده از حمل‌ونقل ترکیبی دریایی ـ ریلی برای رسیدن به بازار چین است. بخش شرقی این کریدور با اتصال ریلی، به مرز چین و قزاقستان و شهر «دوستیک» می‌رود، یک شاخه از «دوستیک» به سمت قرقیزستان حرکت کرده و شاخه اصلی به‌ سوی بندر «اکتائو» در منتهی‌الیه قزاقستان حرکت می‌کند تا کالا با حمل دریایی به باکو منتقل شود.

باکو-تفلیس -کارس.jpg2
گفته می‌شود خط ریلی باکو-تفلیس-کارس کلید راه ابریشم و اتصال اروپا به چین خواهد بود
بی‌نیازی ترکیه به کریدورهای ریلی ایران

اگر کریدور «راه ابریشم آهنی» به بهره‌برداری برسد، ترکیه به بخشی از اهداف بلندپروازانه خود برای دورزدن ایران در ترانزیت و به‌دست‌آوردن تمام این درآمد سرشار خواهد رسید. ترکیه، نقطه اتصال آسیا به اروپا، برای دستیابی به بازار چین، مجبور است تا از خطوط ریلی و ترانزیتی ایران استفاده کند؛ اما «راه ابریشم آهنی» این فرصت را برای «دورزدن ایران» به وجود می‌آورد. از سوی دیگر، علاوه بر رقابت اقتصادی، نوعی ملاحظات سیاسی و سهم‌خواهی‌های پس از آن نیز در رویکرد ترکیه در این کریدور به چشم می‌خورد.

باکو-تفلیس -کارس.jpg4
راه ابریشم آهنی، فرصت دور زدن ایران را در مبادلات تجاری به ترکیه می‌دهد

بازی چینی‌ها

اگر چین به‌عنوان کشوری با بیش‌ترین سهم در معادلات صادرات و واردات دنیا در ده سال آینده در نظر گرفته شود، باید تحرکات این کشور در بندر «گوادر» پاکستان را نقطه خطرناک کریدورهای ترانزیتی ایران برشمرد. «گوادر» بندری در همسایگی چابهار است، بندری حاصل ده‌ها سال کار برای ساخت جاده از «سین کیانگ» و «کاشغر» در چین تا آب‌های آزاد دریای عمان.

منبع : خبر گزاری تین نیوز 10 اردیبهشت 97